Geçen hafta Erzurum’un İspir ilçesinde yaşanan boz ayı saldırısı sonucu akraba olan 2 kişi yaşamını yitirmişti. İspir’in Yeşilyurt Köyü’ne inen boz ayı bir saat içinde dört farklı noktada 3 köylüye ve bir ata saldırmış, köylülerden Miyesse Yılmaz (72) ile akrabası Ömer Yılmaz (58) yaşamını yitirmişti.
Yine dün haberlerde Artvin, Rize ve Erzurum’da ayıların köylülerin bahçelerine zarar verdiğini ve bir köylüye saldırdığını, köylünün saldırıdan ölü taklidi yaparak kurtulduğunu izledik. Ne oldu da ayılar insanların yaşam alanlarına inip saldırmaya başladı?
Türkiye’de yaşayan en büyük memeli hayvan olan boz ayılar, batı dillerinde kahverengi ayı olarak bilinen Ursus arctos’lardır. Türkiye’de yaşayan türlerin renkleri kahve- gri karışımı olduğu için boz ayı denmektedir.
Uzmanlara göre Türkiye’de yaşayan boz ayılar dünyanın en barışçıl ayıları. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde yüzyıllardır insanlarla birlikte yaşamalarına rağmen son 10 yılda bu tür saldırılar arttı. Bunun iki nedeni olduğu söyleniyor.
Birincisi iklim değişikliği ve buna bağlı olarak beslenme sorunları yaşamaları. İklim değişikliğinin sonuçlarının ayılar üzerindeki etkilerinin orta vadede daha çok görüleceği de yine uzmanlar tarafından belirtiliyor.
İkinci neden olarak da habitatlarının yok edilmesi gösteriliyor. Ayıların insanların yaşam alanlarına saldırmalarının; insanların ayıların yaşam alanlarına saldırmalarının bir sonucudur desek daha doğru olur aslında. Habitat tahribatı da denen yaşam alanlarının yok edilmesinin ayıyla insanı daha sık karşı karşıya getireceği ve giderek daha kızdıracağı kesin.
Özellikle boz ayıların doğal yaşam alanları olan Orta ve Doğu Karadeniz dağları’nda 1980’li yıllarda artarak devam eden ormancılık ve insan yerleşiminin ormanlara doğru genişlemesiyle yaşam alanlarında parçalanmalar oldu. Daha da önemlisi 2000’li yıllarda hız kazanan hidroelektrik santral (HES), baraj ve yol yapımları doğadaki habitatların parçalanmasını hızlı ve geri döndürülemez bir şekilde artırdı. Özellikle HES’in yakın çevreye etkilerinin yanında uzun dönemde o bölgedeki yaşayan türlere etkilerinin daha yıkıcı olabileceği göz önüne alınmalıdır.
Boz ayılar aslında insan yaşam alanlarından uzak durur. Bu hayvanlar yaşam alanları parçalandığı için daha küçük alanlarda yaşamak zorunda bırakılıyor. Parçalanan yaşam alanları ayıların beslenmesi için yetersiz kalınca hayvanlar besin bulabilmek amacıyla insan yerleşimlerine gelerek bahçelerden ve çöplüklerden besleniyor. Özellikle kış uykusundan çıkma ve girme dönemlerinde bu tür davranışları artarak insanların ürünlerine ve mallarına zarar veriyor.
Normalde boz ayıların insanlara yaklaşmadığını ve saldırmadığını ancak ikisinin de farkına varmadan ani ve yakın karşılaşmalarda panikleyen hayvanın insanlara zarar verebileceği biliniyor. Özellikle yavruları olan dişi boz ayılar diğerlerine göre daha saldırgan oluyorlar.
Bir ayının insanı yaraladığı veya öldürdüğü durumlarda olaya karışan ayının tespit edilip o bölgeden uzaklaştırılması gerekir. Çoğunlukla en iri ve yaşlı hayvan sorunun kaynağı olarak görülüp vuruluyor. Yaşça büyük hayvan gençlere göre daha geniş alanları işaretleyip savunurlar bunun nedeni beslenme ve neslini idame etme çabasıdır. Saldırıyı gerçekleştiren hayvan doğru tespit edilememişse uzaklaştırılan hayvanın yerine daha genç ve yavrulu bireyler yerleşebilir. Bu durumda sorun çözüleceği yerde tam tersi daha riskli bir hale gelebilir.
Doğa Derneği 2006 yılından beri Türkiye’de yaşanan insan-boz ayı çatışmasını çözüme kavuşturmak için çalışıyor. Bu durumda boz ayıların ekolojilerini korumak, arı kovanlarına ve bölge halkının meyve sebze bahçelerine zarar vermesini önlemek için neler yapılabileceğini araştırıyor.
Derneğe göre ayı-insan çatışmasının zararını ekonomik ve sosyal olarak en fazla bölge halkı çekmektedir. Rize, Erzurum ve Artvin’de boz ayılara dayanıklı platformlar ve eletro şoklu çit sistemleri kurarak örnek çalışmalar yapılmaktadır.
Özellikle doğanın dengesini hızla tahrip eden HES, baraj ve yol yapım için politikalar tekrar gözden geçirilmeli ve değiştirilmelidir.
Ayı habitatının çoğaltılması ve iyileştirilmesine hız verilmelidir.
Kanada gibi gelişmiş ülkelerde olduğu gibi o bölgelerde boz ayıları insan yerleşiminden uzak tutacak gezici ayı timleri kurulmalı ve insan yerleşimine yaklaşan ayı bayıltılarak o bölgeden uzaklaştırılmalıdır.
İnsan yaşamının daha kaliteli ve mutlu olması, yaşadığı çevreye uyumlu olmasıyla mümkündür. Yaşam alanlarımızdaki her canlının da yaşamaya hakkı olduğunu unutmamalıyız. .
Yorumlar kapalı, ancak trackbacks Ve pingback'ler açık.