Batıda yaşanan ekonomik iyileşme ile birlikte Çinli işadamları yatırım için Batı ülkelerini hedef aldı. Ancak Batı ile Çin yatırım koşulları arasındaki en temel farklar nelerdir?
Kanada’da yatırım yapmış bir Çinli işadamı Yue Ping Epoch Times’a verdiği demeçte “Çin‘de iş yapmak özellikle çok zor. Herşey rüşvet ile yönetiliyor” dedi. Yue, Çin’de 20 yılı aşkın süredir kozmetik sektöründe çok çalışıp kendi markasını yarattı. Üretimden satışa kadar ürünün Çin’de yaklaşık 20 tane denetim noktasından geçmek zorunda olduğunu belirtti.
“Üstelik bu 20 yıl öncesiydi, şimdi ise daha fazla. Ürün tüketiciye ulaşana kadar, karın %95’ini devlet yetkililerine kaptırıyoruz, bize kalan ise %5” dedi. “Fabrikanın kuruluş aşamasından başlayarak, itfaiye, sağlık, kalite kontrol, sektör odaları, vergi dairesi gibi birçok devlet dairesine rüşvet vermeden işler yürümüyor” diye ekledi.
Yue, işlerin yürümesi için adeta bu yetkililer ile “işbirliği” yapmak zorunda kaldığını belirtti ve “Baskıya dayanamadığım için yatırım göçmeni olarak Kanada’ya yerleştim. İşadamları zengin olur diye genel bir kanı vardır, ama Çin’de esas devlet yetkilileri zengin oluyor” dedi.
Yue, Çinli-yabancı bir ortak girişim kurumunun Ürün Teftiş Bürosu işleri ile ilgilenen gümrük müdürünü örnek olarak gösterdi. “İlk geldiğinde benden 500 yuan (77 ABD$) aldı. İki yıl içerisinde 10 milyon yuana (1,54 milyon ABD doları) yakın servet biriktirdi” dedi. Yue “Bir kontyener için Ürün Teftiş Bürosu 60,000 yuan (9.235 ABD doları) istiyor, kendisi ise sadece 10.000 (1.539 ABD doları) istediğini belirtti. Böylece her kadrodan memurun ne kadar rüşvet aldığını tahmin edebilirsiniz” dedi.
Güvenilir Yurtdışı Piyasalar
Yue şimdi Kanada’da toptan-perakende zinciri işi ile uğraşıyor. Çin’deki iş kadar büyük ölçekli olmasa da getirisi çok daha önemli boyutta.
“Kanada’da yasalar düzgün işliyor. Son on yıl içerisinde hiçbir devlet memuru ile muhatap olmadım. Sicil kayıt ve vergi işleri hep mail üzerinden yapılıyor ve çok verimli bir sistem mevcut. Ayrıca piyasada güvenilirlik çok önemli. Çin’de iş yaparken çalıştığım distribütörlerin çoğu verdiğim avansları alarak kaçtı, bundan dolayı çok zarar ettim. Bu tarz şeyler Kanada’da olmaz. Politikalar ve piyasalar Kanada’da devamlı değişmez ama Çin’de hiç beklenmedik anda devamlı bir değişim oluyor” dedi.
Zorunlu İflas
Tayvanlı Çin Yatırım Mağdurları Derneği kurucusu Willim Kao, Çin’de Tayvanlı işadamının mağdur olduğu 100’den fazla davayı takip ettiğini belirtti. “Şu ana kadar kimse hakkını alamadı. Çin geçmişte ve bugün olduğu gibi kanunların işlemediği bir ülke” dedi. Kao Çinde finansal olmayan sebeplerden dolayı mağdur olan Tayvanlı küçük ve orta ölçekli firma sayısının onbini geçtiğini belirtti.
Kao Çin’de 10,000 kişiye istihdam yaratmış başarılı bir şirket sahibi. Buna rağmen Çin piyasasından çıkmak istiyor. “Çin’de olduğum zaman çok baskı altında hissediyorum, Hong Kong veya Tayvan’da daha rahatım” dedi.
Kao’ya göre Çin’deki belirsizlik ortamı ve devamlı alarm halinde olmak Tayvanlı birçok yatırımcıyı ülkesine kaçırdı.
Göç Dalgası
Çin Merchants Bankası ve Bain& Co. tarafından ortaklaşa hazırlanan Çin Özel Sermaye 2011 Raporu 10 milyon yuandan (1,5 milyon ABD doları) fazla mal varlığı olan Çinli zenginlerin ülkeyi terk etme eğilimleri olduğunu belirtmekte.
Rapora göre, bu insanlar diğer ülkelere göç etmek için daha fazla başvuruda bulunuyor, milyarderlerin %27’si prosedürü tamamlamış, %33’ü ise düşünmekte. Yarısı Çin emlak piyasasından yatırımlarını çektiklerini ve %90u yatırımlarını artırmayacaklarını belirtiyor.