Çin, tüm dünyada bilindiği üzere, engelli yarışlarının altın madalya sahibi Liu Xiang, atlama dalında üç defa dünya şampiyonu olan altın madalyalı Cheng Fei, altın madalyalı badminton sporcusu Lin Dan ve birçok diğer altın madalya sahibi sporcuları yetiştirmiş bir ülke olarak bilinir.
Fakat ortaya çıkan gerçekler, diğer ülkelerin bu atletlere gıpta ile bakmasına rağmen, bu atletlerin altın madalyayı kazanmak için gösterdikleri fedakarlıkların karşılığını hiçbir şekilde göremediklerini, aksine spor hayatlarının bitmesinin ardından bir kenara fırlatıldıklarını gösteriyor.
Öncelikle küçük yaşlardan itibaren çok zorlu bir yetişme sürecinden geçen ve hayatlarında mutlu bir aile yaşantısından muaf bir şekilde çalışmalarını sürdüren bu sporcular, spor hayatları boyunca nitelikli bir mükafatlandırılma olmadan spor hayatlarına devam ediyorlar ve spora veda etmelerinin ardından da bırakın rahat bir emeklilik hayatı sürdürmeyi, bazı durumlarda dilenecek hale geliyorlar ve suça karışıyorlar. İşte bu dünyanın gıpta ile baktığı sporcuların hikayeleri.
Bu sporcular nasıl yetişiyor?
Çin Komünist Partisi (ÇKP) tarafından uygulanan sporcu yetiştirme sistemi, ülke çapında devlet tarafından yönetilen ve zorlu bir spor çalışma programını uygulayan okullardan meydana geliyor. Spor eğitimlerine uygun bulunan çocuklar dikkatlice seçilerek bu okullara kayıt ediliyorlar.
Bazıları 4 yaşında olan bu çocuklar kendi branşlarında gün boyunca uzun saatler boyunca idmana tabii tutuluyorlar ve çoğu zaman ailelerinden uzakta yaşıyorlar.
Bu çocuklar arasından özel bir yetenek gösteren çocuklar il takımlarına seçiliyorlar ve bunların arasından da en iyi olanlar ulusal takıma seçiliyorlar ve bu çocuklar da daha sonra evlerine altın madalya getirmeleri beklenerek dünya şampiyonalarına katılıyorlar.
Ama zafer hiçbir zaman göründüğü kadar kolay gelmiyor.
Evden uzakta
Spor dışında başka bir şey ile ilgilenmelerine izin verilmeyen bu çocuklar, küçük yaşlardan itibaren eğitimden ve ailelerinden mahrum kalıyorlar. Time dergisinin 2008 yılında yayınladığı bir rapora göre, 15 yaşındaki eski bir koşucu olan Wang Ting’e boş zamanlarında ne yaptığı sorulunca verdiği cevap şöyleydi: “Koşuyorum ve uyuyorum. Günüm böyle geçiyor.”
Time bu raporunda aynı zamanda 15 yaşındaki halter sporcusu olan ve Weifang Spor okulunda eğitim gören Chen Yun ile de bir röportaj yaptı.
Bu raporda Chen en sevdiği sporların ve hobilerinin ne olduğu sorulduğunda, “Halter” cevabını vermişti. Ağırlık kaldırmak dışında sevdiği herhangi bir şey olup olmadığı sorulduğunda, Chen, yanında duran adamlara sinirli sinirli bakarak, “Halter” cevabını vermişti.
Ardından Chen’in “Bir zamanlar köyümün civarında koşmayı çok severdim” diyerek yumuşakça konuşmaya başladığı ve ardından yanındaki propaganda görevlilerinden birinin Chen yerine konuşmaya başlayarak cümleyi “Ama şimdi o halter kaldırmayı seviyor” diyerek tamamladığı yer alıyordu. Raporda görevlinin “Onun şimdiki amacı Çin’i onurlandırmak için yıldız bir atlet haline gelmek” dediği Chen’in de oldukça sinirli bir şekilde görevlinin ardından söylediklerini tekrarladığı yazıyordu.
Dört defa altın madalya kazanmış olan ve Londra olimpiyatlarında bayanlar 3 metre tramplen dalında yarışan Wu Minxia, annesinin sekiz yıldır göğüs kanseri tedavisi geçirdiğini ve büyükanne ve babasının 1 sene önce öldüğünü yeni öğrendi. Ailesi bu haberleri kendisinden Londra Olimpiyatları yarışları sona erene kadar sakladı. Wu Minxia’nın babası Yahoo Sports’a yaptığı açıklamada Wu’nun başarısının aile yaşamlarına mal olduğunu ifade etti. Baba, “O’nun uzun zaman önce sadece bize ait olmadığını kabul ettik ve artık aile saadeti gibi şeyleri düşünemiyorum bile” dedi.
Bir kenara fırlatılmak
Bir eğitimleri ve mesleki eğitimleri olmadığı için birçok emekli atlet sporu bıraktıktan sonra çok zor duruma düştü. Time dergisi, Çin’in devlet medyası olan Xinhua ve China Sports Daily yayınlarından alıntılar yaparak her yıl emekli olan 6.000 atletin yarısının işsiz kaldığını bildirdi. Çin’in emekli olan 300.000 atletinden %80’i işsizdi. Yoksulluk içerisinde ve hatta aşırı antrenmandan dolayı sakat kalmışlardı.
Çinli dünya şampiyonları ve altın madalyalı atletler için bile sporu bıraktıktan sonra yaşamda kalmak hiç kolay değil. Time dergisinin raporunda, 1999 Pekin Uluslararası Maraton şampiyonu Ai Dongmei’nin, ailesini doyurmak için madalyalarını satmak zorunda kaldığı belirtiliyordu. Aynı şekilde bir halter şampiyonu olan Cai Li’nin de, tıbbi tedaviye gücü yetmediğinden 33 yaşında zatürreye yenik düştüğü ve hayatını kaybettiği yazıyordu.
Eski bir ulusal bayan halter şampiyonu olan Zou Chunlan’ın ise yıllarca vasıfsız işlerde çalışmaya zorlandığı ve daha sonra halka açık bir merkezde bir masöz olarak çalıştığı biliniyor.
2001 Dünya Üniversiteler Arası Olimpiyat Oyunlarında altın madalya kazanan jimnastikçi Zhang Shangwu, atletizm kariyerinin beklenmedik bir şekilde bitmesinin ardından aç bir ilaç şekilde yokluğa terk edildi. 2002 yılında aşil tendonundan sakatlanan Zhang Shangwu, 2005 yılında spora veda ettiğinde kendi hayati masraflarını bile zorla karşılayabileceği bir ödenek ile yaşamaya mecbur oldu.
2011 yılında ABC News’ün yayınladığı haberde Zhang Shangwu’nun iki altın madalyasını 20$’dan daha az bir fiyata sattığını bildirdi. Daha sonra Zhang Shangwu, Pekin’deki bir spor okulundan laptop ve cep telefonu çalmak suçundan 4 yıl hapse mahkum oldu. Nisan 2011’de serbest bırakılmasının ardından, Zhang dilenmeye ve sokakta performanslar yaparak hasta annesine bakmaya çalıştı.
Emekli basketbol oyuncusu Huang Chengyi’nin de trajik kaderi aynı şekilde dikkat çekici. 2,15 boyundaki ve bir zamanlar şu anda Houston Rockets’da oynayan Yao Ming’in rakibi olan Huang Chengyi şu anda felç olmuş durumda. Asya Sağlık bloğuna göre şu anda Huang yasaklı bir inşaat bölgesinde yaşıyor ve tamamen çöp toplayan annesine bağımlı olarak yaşıyor.
Parti’nin çıkarları
Çin rejimi, atletlerini Olimpiyat altın madalyalarına şartladığı ama bu arada onları özel hayatlarından ve eğitimlerinden mahrum bırakıp emekliliklerinden sonra da onlara herhangi bir yaşam garantisi sağlamadığından dolayı oldukça eleştirilmişti. Çin’de en çok tanınan spor yorumcularından biri olan Huang Jianxiang, NTD televizyonuna “Ben, insanları en temel haklarından mahrum bırakan bu çarpık altın madalya üretim tarzına karşıyım. Bundan sadece altın madalya kazanan sporcular yararlanırken, diğerleri sistem için bir kurşun asker görevi görüyor. Daha da kötüsü, yüz milyonlarca insan spor yapma hakkından alıkonuluyor” dedi.
Epoch Times yorumcusu Xia Xiaoqiang’e göre de atletler sistem için var oluyor.
Xia Xiaoqiang “Böyle çılgın bir sistem altında, bu yetenekli atletler devlet tarafından yönlendirilen bu organizasyonun birer kölesi haline geliyor” ifadesinde bulundu.
Eski bir milli basketbolcu olan Chen Kai ise, ‘Umudun Sesi’ radyosuna “Çin’de spor gücün ihtiyacına hizmet ediyor. Spor ÇKP’yi onurlandırmak için bir araç. Bir atletin gerçekten kendi seçimi değil. Bu yüzden, Çin’de spor yozlaşmıştır” dedi.
Bu arada, Çin mikroblog kullanım platformu Sina Weibo’da internet kullanıcıları, “Bir altın madalya sahibi olmasan bile, sen hala bir kahramansın” adlı bir hareket başlattılar ve atletlere eşit şekilde davranılması ve onları altın madalya almaları için baskı yapılmasından vazgeçilmesi gerektiğini ifade ettiler.