Döngüsel ekonomi (Circular economy) kavramı akademik teori olmaktan çıkıp, iş dünyasında sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Doğal kaynakların fiyatı yükselirken, gelişmiş ülkeler değişken piyasa koşulları ve artan rekabet karşısında, bu tür bir alternatif ekonomik modeli test ediyorlar.
Döngüsel ekonomide üretim, kullanım ve imha döngüsü yerine mümkün oldukça yeniden kullanım ve geri dönüşüm ön plana çıkıyor. Malzeme ve kaynak ne kadar uzun kullanılırsa, daha fazla değer yaratılıyor. Bu da gelişmiş ülkelerde kobalt, galyum, kalsiyum floriti gibi kritik öneme sahip materyallere olan bağımlılığı azaltırken, aynı zamanda kullanım ömürlerinin sonunda ürünlerde bulunan kaynakları, besin değerlerini ve enerjiyi geri kazanarak toplam talebi de aşağı çekiyor.
Ürünlerin ve materyallerin ömrünü uzatmak, atığın aşırı-oluşumunu engeller ve ürünlerin tam değerini kurtarır. Bu, madencilik, kaynak çıkarma, rafine etme ve üretimdeki çevresel etkileri en aza indirirken, aynı zamanda yeni iş fırsatları ve gelir kaynakları yaratacaktır.
Geleceğe Yönelik Planlar
Döngüsel ekonomik modele doğru daha fazla ilerlemek AB 2020 stratejisinin temel taşlarından biri ve Avrupa Komisyonu ve İngiliz milletvekilleri bunun gerçekleşmesi için yakın bir tarihte raporlar yayınladılar.
AB, hammadde veya ürünlerden birim başına yaratılan değerin bir ölçüsü olarak materyal verimliliği hedefini belirlemek üzere bir teklifte bulundu. Gayri safi milli hasılanın hammadde tüketimine kıyasla 2030 yılında %30 olması hedefi kondu. Paket aynı zamanda atık hedeflerini belirleyecek bir yasal teklifi de içeriyor. Buna göre, belediye atıklarının %70’nin geri dönüşümü, ambalaj atıklarının %80’inin geri dönüşümü gibi hedefler kondu.
Diğer bazı önlemler de kaynak verimliliğine yönelik yenilikler getirecek ve inşaat gibi malzeme kullanımının yoğun olduğu sektörlere çözüm sunacak örneğin, malzeme verimliliğini artırma ve inşaat malzemelerinin ikinci el piyasasını teşvik etmek gibi.
İngiltere’de ise Çevre Denetim Komisyonu’nun “herşeyi çöpe atan topluma son” konulu raporu daha döngüsel bir ekonomiye geçiş için doğru koşulları yaratmaya yönelik iddialı bir strateji oluşturulması gerektiğini vurguluyor.
Komitenin önerileri ise çok radikal. Geri dönüşümlü ürünlerde ve onarım hizmetlerinde düşük KDV uygulaması ile yenilik, yeni pazarlar ve daha iyi bir eko-tasarım teşvik ediliyor.
Tüm bu önlemlerin yeterli olup olmadığı ise tartışma konusu. Her ne kadar bu önlemlerin bir potansiyeli olsa da tüketim ve üretimdeki kalıpların radikal bir şekilde değiştirilmesi yüksek maliyetler gerektiriyor.
Yazan: Teresa Domenech, University College London