“Her keşif, bir sonrakinin ilk adımıdır”
Hayat nedir? Bir diğer anlamıyla enerjidir hayat. Tüm varlıklar canlı cansız enerjiye ihtiyaç duyar ki zaten her şey özünde enerjidir. Katı, çekirdeksi yapılar yoktur doğada. Her şey özünde bir enerji salınımından ibarettir. Enerji aynı zamanda tüm hayatı döndüren ana yakıttır, özdür. Elde edilmesi, kullanıma sokulması pahalı ve zahmetli süreçtir. İlaveten bizim sahip olduğumuz enerji sınırlıdır. Dikkatli ve bilinçli tüketimi esastır.
Bu köşede bizler bu bilinçle hareket ederek, enerji konusuna dikkat çekmek istiyoruz. Mersinli enerji uzmanı Nurullah Türe ile bilgilendirme amaçlı nehir söyleşimizi ara ara köşemize taşıyoruz. Bugünkü konumuz su ve su tüketimi. Biliyorsunuz sağlıklı, temiz suya erişim gün geçtikçe güçleşiyor.
Geçenlerde Mersin’de yaşanan 4-5 günlük su kesintisi tüm hayatı olumsuz etkiledi. Nurullah Türe de bu bağlamda bizimle bilgilerini paylaştı, uyarılarını yaptı. Türe, farkındalık geliştirmiş, sorumluluk sahibi bir yurttaşımız. “Enerji iş yapabilme yeteneğidir ve dönüştürülebilir” diyerek bugünkü konumuza giriyor. Enerji üretimi ve iletimi iki farklı konudur. Bu, su konusunda iki başlılıktır. Barajı DSİ yapıyor, üretimi EÜAŞ yapıyor. Çok başlılık zaman kaybına yol açar. Türe, su için acilen Türkiye Su Kurumu kurulmasını öneriyor. Aşırı ilaçlamanın su döngüsüne karıştığını ve sağlığımızı tehdit ettiği görüşünde.
Türe, Türkiye’de suyun yanlış kullanıldığını biliyor. Bilhassa içme suyunda sıkıntılar olduğu düşüncesinde. Suyu insan 48 saat içerisinde tüketmelidir. Açık alanda yer üstü barajlarında depolanan sular, güneş ışınına maruz kaldıkça kalitesi düşer. Ambalajlı sular hakeza öyledir. O bakımdan tarımsal alanda ve enerji üretimi için yer üstü barajları, içme suyu içinse yeraltı barajları kurulmalıdır. Yeraltı barajları için yer kabuğu altındaki doğal çökükler, yarıklar kullanılabilir.
Su güvenliği sınırları aşan bir problemdir. Kimyasallar ve doğaya bırakılan plastikler büyük tehlikedir. Çöpü kaynağında ayrıştırarak, sulara karışması önlenmelidir. Enerjide iletim hatları da önemlidir. Gerek elektrikte gerekse suda, iletim ve dağıtım şebekelerinde büyük kayıplar vardır. Nurullah bey, içme suyunu üzeri kapalı kanallar kullanarak taşımaktan yana. Ona göre tüm isale hattının yenilenmesi gerekiyor.
Borularda sıradışı yeni bir teknik öneriyor ki bu dünyada henüz yok. O da: su borularının içini cam, dışını pvc kaplama yöntemidir. Böylelikle suyun kalitesi artacaktır, bozulmasının önüne geçilecektir. Türe, sağlıklı suyun ancak güneş ve hava ile temasının kesildiği oranda artacağını vurguluyor.
Mersin ili doğalgaz-elektrik-su okumalarında pilot bölge ilan edilmiştir. Bu projede ön yüklemeli kontörlü sisteme geçiş hedeflenmektedir.
Türe, elektrikte devlet tekelinin kalktığını ve sektörün rekabete açıldığını, rekabetçi ortamda hizmet kalitesinin arttığını, 2026 yılı itibariyle yükselecek elektrik faturaları için de perakende elektrik şirketleri arasında abonelik taşımayı öneriyor. Belediyelerdeki seçimlerle kesintili yönetim biçiminin, uzun soluklu plan ve projelerin hayata geçmesini engellediğini vurguluyor.
Su, tüm enerji dallarından en önemlisidir – zira susuzluğa hiçbir canlı dayanamaz. O bakımdan suyun kaynağından, iletim, depolama, tüketim, tasarruf, temiz kalmasını sağlama ve geri dönüşüm çok önemlidir. Yapay zeka ve otonom sistemlerin her safhada devrede olması gerekir. Türe, fazla personelin maliyet oluşturduğunu ve hatalara yol açtığını söylüyor.
Suyu planlamak açısından atık suyun da ölçülebilir olması gerekiyor. Vahşi sulamanın önüne geçilmeli, damlama ve yağmurlama sistemleri daha yoğun devreye sokulmalıdır. Ayrıca evsel atık sular, bahçe sulamasında kullanılabilir. Yağmur hasadı diğer bir önemli başlıktır Nurullah Türe için. Evlerde ve yollar altına döşenecek borularla yağmur hasadı yapılmalıdır. Su konusu ihmale ve ertelemeye gelmez. Gelecek şimdiden planlanmalıdır. Ülkemiz kurak kuşak dönemine girmiştir.
Türe, talepkar olmanın bir vatandaşlık hakkı olduğunu vurguluyor. Anayasada herkesin temiz sağlıklı suya erişim hakkı bulunduğunun altını çiziyor. Türkiye Su Kurumu kurularak özerk bir yapıya kavuşturulmalıdır. Mevzuatta çağa uygun düzenlemeler yapılmalıdır. Kurum kendi bütçesini ve kaynağını oluşturabilmeli ve siyasi baskılardan uzak kalabilmelidir.