Nevruz tarihte 2. yüzyıldan itibaren bugünkü İran toprakları üzerinde bahar bayramı olarak kutlanmaktadır . İran ve Bahai takvimine göre 22-23 mart yeni yılın, baharın ilk günüdür. Nevruz kelimesi Farsçada ‘yeni gün’ anlamına gelmektedir. Nevruz bazı ülkelerde 21 Mart bazı ülkelerde 23-23 Mart tarihinde kutlanır.
Nevruzun İslam dininde yeri yoktur. Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, İran, Afganistan, Arnavutluk, Özbekistan, Azerbaycan, Kazakistan, Tacikistan, Gürcistan, Irak, Türkmenistan, Kırgızistan, Kosova, Sincan, Uygur Özerk Bölgesi, Çin, Kırım Özerk Cumhuriyeti, Ukrayna, Bosna-Hersek, Hindistan, Pakistan vb… Nevruzun kutlandığı bazı ülkelerdir.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 3000 yıldan bu yana kutlanmakta olan Nevruzu Dünya Manevi Kültür Mirası Listesine dahil etmiş ve 21 Mart’ı Dünya Nevruz Bayramı olarak kabul etmiştir. (1)
Nevruz nasıl kutlanır?
Türk Dünyasında Nevruz kutlamalarının içeriği ve ifade ettiği simgesel anlatım hemen hemen aynıdır. Fark yalnızca, çok geniş Türk dili konuşulan coğrafyada bayram kutlamalarının çeşitli uygulamalarında ortaya çıkar.
Azerbaycan’ da Nevruz Bayramı yaklaştığında hazırlıklara başlanır. 21 Mart’tan önceki haftanın son Çarşamba günü de özel Nevruz Arifesidir ve ayın 21′inden başlayarak 3 gün bayram yapılır.
Törenler Nevruz Arifesi Çarşamba gününden başlar: Kosa-kosa, Papak Atma, Anabala, Diredöyme gibi ilginç halk oyunları vb. oynanır. Evlerden hediyeler alabilmek için kapıdan veya bacadan torba atmak veya ,şal sallamak, ateşin üzerinden atlamak, yumurta boyamak veya tokuşturmak, yeşil semeni, yani cücertilmiş buğday vb. Azerbaycan’da kutlanılan Nevruz Bayramlarında bir başka görülmeye değer olaylardan biri de Nevruz sofrasıdır. Nevruz sofrasında Azerbaycan mutfağının en güzel yemekleri yer alır. Parça döşeme pilav, Levengi pilavı vb. Aynı zamanda çeşitlili baklavalar, şekerbura, ,seker çöreği ,şor goğalı, bayram sofralarını, kent ve kasabalarda gezi ve dinlenme yerlerindeki köşkleri, mağaza vitrinlerini bile süsler.
Nevruz Bayramı Kazaklarda 21 Mart’tan itibaren büyük bir coşkuyla kutlanır. Nevruz’dan önce evler temizlenir, herkes en iyi elbiselerini giyer, koyun, sığır, deve ve at keser. Büyük kazanlarda köce (katı peynir, buğday, darı gibi yedi çeşit gıdadan oluşan çorba) adı verilen Nevruz çorbası içilir. Kökpar (Gök Börü oyunu), kız kuvuv (Kızın erkeği kovalaması oyunu), böyge (At yarışı), güreş, canbı almak, gümüş almak vb. sportif ve halk oyunları oynanır.
Nevruz Bayramından beş altı gün önce, her Türkmen ailesi eşyalarını dışarı çıkarıp temizleyerek hazırlığa başlar. Evlerdeki temizlik insanlarda da görülür. Yeni yılı temiz karşılamak için yıkanmak da şarttır. Bir başka hazırlık da, yeni yılı yeni giysi ile karşılamaya yöneliktir. Eğer dikkat ederseniz, Türk halkları içerisinde kendi milli giysileriyle en fazla farklılık gösteren de Türkmenlerdir.
Özbeklerde Nevruz sofrasına “s” harfi ile başlayan yedi tür yemek koyma geleneği vardır. Bu bayram yemekleri; “samsa, sebzi, seb, sümelek, sedana, sevyağ ve süt”ten oluşur. Yine bu sofraya “s” harfi ile başlayan yedi tür baharat koymak şarttır. Bunlar; “sebzi, sepand (taşbagatal), sib (elma), sir (sarımsak, piyaz), sirke, seter (taşçöp), sumah (tatum)” tohumlarından çıkan baharattır. Nevruz Bayramı kutlamalarında, Özbeklerde ve Uygurlarda en çok ilgi çeken Nevruz sofrasının zenginliği, çeşitli yemek ve tatlıların hazır bulunmasıdır. Bu ise düşüncemize göre erken yerleşik Türk kültürünün bir belirtisi olsa gerek.(2)
1-http://www.azbilgi.com/nevruz-bayrami-nedir-nevruz-hakkinda-kisa-bilgi
2-http://www.forumdas.net/belirli-gunler/nevruz-bayrami-nasil-kutlanir-89869/
