Orta Sonbahar Festivali: Çin’de Şiirsel Bir Büyü

Yaz hasat mevsimini tamamladıktan sonra, ayın genellikle en dolgun ve parlak olduğu bu günde, Çinliler için kutlama yapmak ideal bir zamandır.

Orta Sonbahar Festivali, ya da Zhōngqiū Jié (中秋节), Ay Festivali veya Ay Keki Festivali olarak da bilinir. Her yıl, Çin ay takviminin 8. ayının 15. gününe denk gelir. Bu yıl Gregoryen takvimine göre 17 Eylül’e denk gelmektedir.

Çin Yeni Yılı ile birlikte Orta Sonbahar Festivali, Çin’in en önemli geleneksel festivallerinden biridir. Tarihi 3.000 yıl öncesine dayanır ve “orta sonbahar” terimi ilk kez Zhou Hanedanı’na (M.Ö. 1045–221) ait ritüellerin yer aldığı “Zhou’nun Ritüelleri” adlı eserde geçmiştir.

Yaz hasat mevsiminin bitiminden sonra, ayın genellikle en dolgun ve en parlak olduğu bu gün, Çinliler için kutlama yapmak adına ideal bir zamandır.

Bir Efsanenin Doğuşu

Pek çok Çin festivali gibi, Orta Sonbahar Festivali de bir efsaneden doğmuştur. Bu özel festival, Ay Tanrıçası Chang E’nin güzel ama hüzünlü hikayesini kutlar. Bu efsanenin birçok farklı versiyonu olmasına rağmen, en yaygın olanı şu şekildedir:

Uzun, çok uzun zaman önce, gökyüzünde 10 güneş yükseldi ve tüm ekinleri kavurarak insanları aşırı yoksulluk içinde bıraktı. Hou Yi adında bir kahraman güneşlerden dokuzunu vurarak Dünya’yı yıkıcı sıcaktan kurtardı.

Cennetin İmparatoriçesi Wangmu, Hou Yi’ye ölümsüzlük kazandıran ve Cennette yaşamayı mümkün kılan bir şişe iksir hediye etti.

Hou Yi’nin eşi Chang E, güzelliği ve nazik kalbiyle tanınıyordu. Hou Yi, ona olan derin sevgisinden dolayı iksiri saklaması için Chang E’ye verdi, ta ki avdan döndüğünde birlikte içebilsinler diye.

Peng Meng adında kötü bir adam bu olayı gözetlediği pencereden gördü. Üç gün sonra, Hou Yi avlanmak için ayrıldığında, Peng elinde kılıçla içeri girdi ve Chang E’yi iksiri ona vermeye zorladı.

Chang E hızla şişeyi ağzına götürdü ve içindeki tüm sıvıyı yuttu. İksiri yuttuktan hemen sonra yerden yükseldi. Pencereden dışarı uçarak ayın yönüne doğru hızla ilerledi.

Hou Yi o gece eve döndüğünde, hizmetçilerden olan biteni öğrendi. Gözyaşları içinde gökyüzüne bakarak, sevgili eşinin adını haykırdı.

O anda, ay özellikle net ve parlak hale geldi. Hou Yi, kendisine bakan ve aynı şekilde hüzünlü bir şekilde yukarıya bakan eşinin gölgesini gördü.

Hou Yi, bahçede bir sunak kurdu ve üzerine Chang E’nin en sevdiği tatlı kekler ve taze meyveleri yerleştirdi. Ardından, eşinin anısına ayda bir anma töreni düzenledi. Bu, ay takviminin 8. ayının 15. gününe denk geliyordu.

Chang E’nin bir göksel varlığa dönüşüp ayda yaşadığı haberi hızla yayıldı. Birçok kişi, ay ışığında sunaklar kurarak ve tütsüler yakarak iyi kalpli Chang E, Ay Tanrıçası’nın kendilerini korumasını dilemek için dua etti.

Bu şekilde Ay’a minnet etme geleneği halk arasında yayıldı ve her yıl aynı gün kutlanmaya başlandı.

Aile Buluşması

Tam ve parlak bir ay, tamamlanmayı simgeler; bu nedenle Orta Sonbahar Festivali, ailenin veya sevdiklerinin bir araya geldiği bir gündür.

Geleneksel olarak bu gün, aileler bir araya gelir ve parlak ayı izler. Akşam yemeğinden sonra, mooncake’ler (ay kekleri) ve oolong veya yasemin çayı eşliğinde vakit geçirilir.

Çin’de önemli bir kelime olan yuán mǎn (圓滿), tamamlanma, bütünlük veya tatmin anlamına gelir. Bu kelime, yuán yuè (圓月) yani yuvarlak ay ve mǎn yuè (滿月) yani dolunay kelimelerinin ilk karakterlerinden oluşur.

Tamamlanma anının tüm aile üyeleri tarafından birlikte yaşanması gerektiğine inanılır—ay tam, yani eksiksiz ve toplantıda kimse eksik olmamalıdır.

Ev Özlemi

Ev özlemi, Orta Sonbahar Festivali’nin diğer önemli bir yönüdür, özellikle de aile ile birlikte olamayanlar için. Bu festival, aynı zamanda evden uzakta olanların ailelerini ve sevdiklerini özlemle anması için bir fırsat sağlar. Ayın parlak ve dolgun görünümü, sevdiklerimizin yanında olamamanın getirdiği duygusal boşluğu ve özlemi derinleştirir.

Tuhaf bir ülkede yalnız bir yabancı olarak,

Sevdiklerimi bayram günlerinde daha çok özlüyorum.

  —Wang Wei (M.S. 701–761), Tang Hanedanı’nın şairi

Yatağımın ucunda parlak bir ışık,

Gözlerime buz gibi parlıyor;

Başımı kaldırıp parlak aya bakıyorum,

Başımı eğiyorum, vatan hasreti doğuyor.

—Li Bai (M.S. 701–762), Tang Hanedanı’nın şairi

Bu muhteşem şiirler, ev özlemini çok iyi ifade eder ve dolunay, uzaklardaki sevdiklerimizin bir hatırlatıcısı haline gelir.

Parlak Ayın Tadını Çıkarmak

Bahçede oturup ya da bir pencere kenarında parlak ayın tadını çıkarmak, festivalin diğer bir geleneğidir.

Tarihsel olarak, sonbahar ortası ayı Çinli şair ve yazarların duygularını ifade etmek ve pastoral bir sahne yaratmak için her zaman popüler bir tema olmuştur.

Ay hakkında şiir yazmak, hem bir sanat dalı hem de birçok hanedanın bilgeleri, yetkilileri ve imparatorları arasında yaygın bir felsefi ve manevi disiplin olarak kabul edilmiştir.

Geçmişten günümüze birçok büyük şair, parlak ve net aydan ilham alarak şiirler yazmıştır.

Tarihte, dolunayın tadını çıkaran büyük şahsiyetler zamanla aramızdan ayrılmıştır. Artık ay ışığını takdir edemeseler de, ay gece karanlıklarında ışık sağlamaya devam etmektedir.

Ay Tanrıçası’nın kendisi artık yalnızlık içinde olabilir, ancak insanoğlunun tüm dünyevi sevinçlerine ve üzüntülerine tanıklık etmeye devam ederken Dünya’dakilere ışık göndermeye devam etmektedir.

Yazan: Mary Hong

Çeviren: Şendağ Gökçe