Röportaj;Dr. Saime Küçükkömürler’le Yapay Tatlandırıcı (Aspartam’ı) konuştuk.

Aspartam doğuştan gelen bir genetik hastalık olan fenilketonüri (PKU)hastalığı olanlar için çok tehlikelidir. Aspartamın yapısını oluşturan amino asitlerden fenilalanin amino asidi fazla miktarda alındığında,  beyinde  merkezi sinir sistemi üzerinde birikerek kalıcı hasarlara neden olabilir.

  

 

Epochtimes Türkiye olarak bu konuyu Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi   Gıda ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim üyelerinden Dr. Saime Küçükkömürler’le konuştuk.  Küçükkömürler  doktora çalışması olan Gıdalara katılan Yapay tatlandırıcılardan sakarin,siklamat ve aspartamı incelemiştir.

Öncelikle Saime Küçükkömürler’e aspartamın ne olduğunu ,kim tarafından ,nasıl bulunduğunu sorduk.

Saime K: Aspartam Amerika’da JM Schlattter tarafından 1965 yılında tesadüfen bulunmuştur. Schlatter mide ülserine yönelik bir ilaç üzerinde çalışırken elinin çarpması ile dökülen karışımın eli üzerinde olağan üstü bir tad oluşturduğunu görmüş.Bu maddeyi analiz edince de elzem iki amino asidin birlikte bulunması durumunda çok tatlı bir tad verdiğini görmüştür.Daha sonra üretime geçilmiştir.Ticari adı Nutra Sweet’tir. İki elzem amino asittin bir arada  bulununca.  Bunlardan birisi aspartik asit diğeri ise  fenialanin‘dir.  Bu iki amino asit bir araya geldiği zaman normal şekerden tam 400 kat daha fazla şeker tadı verebilmektedir.

_ Peki bu kadar çok şeker tadı veriyorsa enerjisi ne kadardır? Şeker tadı ne kadar çoksa enerjisi de o kadar çok olmalı gibi bir düşünce akla geliyor?

Saime K: Tam tersine 1 gram Protein 4 kkalori verir. 1 gram aspartam da 4 kalori verir. 4/400 e bölündüğünde hesaplanamayacak kadar az kalori verir.  Bu kadar az kalori verdiği için yapay tatlandırıcı olarak adlandırılmıştır.Bu tatlılık değeri soğuk olan gıdalarda daha fazladır.

Saime K:Diğerleri sakkarin, siklamat, asesulfam_K vb.  gibi  tatlandırıcılar.                                 

_ Aspartamın bunlardan farkı nedir?

Saime K:  Aspartamı oluşturan amino asitler insan metabolizması tarafından tanınan ve kullanılan moleküllerdir.Proteinden zengin gıdaların yapısında doğal olarak bulunmaktadır.

_ Yani?                                                                                                                                                                                         

Saime K: Yani aspartamı oluşturan aminoasitler proteinden zengin yiyeceklerin  bileşiminde bulunan ve vücudun tanıdığı iki amino asitten oluşmuştur. Proteinin vücutta kullanıldığı yolu takip ederek aynı şekilde insan organizmasında metabolize olurlar.

Diğer tatlandırıcılar ise vücudun tanımadığı  kimyasal maddelerden oluştuğu için  vücuda alındıktan sonra doğrudan idrar kesesine gider. Oradan hemen atılmaz, yavaş yavaş atılır.

_ Bunun  vücuda nasıl bir zararı vardır?

Saime K: Aspartam dışındaki diğer tatlandırıcılar mesane vb. kanseriyle ilişkilendirilmektedir. 

_ O zaman aspartam diğerlerine göre zararsız diyebilirmiyiz ?

Saime K: Günümüzde diğerlerine göre daha fazla tercih ediliyor demek daha doğru. İnsan organizmasının tanıdığı özellikleri taşıdığı için daha çok tercih ediliyor.

_ Aspartam hangi ürünlerde bulunur?

Saime K: Tatlı tadı kimyasal olarak soğukta daha çok hissedilir. Bu yüzden aspartam çoğunlukla ticari olarak tüketilen meyve suları, gazlı içecekler, dondurma, içecek tozları, balonlu çikletler, naneli nefes açıcılar, önceden hazırlanmış çay, kahve, puding, süt, yoğurt, jöle, çiğnenen vitaminler vb. hazır ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

_ Tabiki şekere göre ucuz olduğu için bu kadar yaygın olarak kullanılıyor.

Saime K: Evet. Çok ucuz olduğu için üreticiler tarafından tercih ediliyor. 

_ Peki, Piyasada hangi isimlerle bulunuyor?

Saime K: Nutra_ tat, aspartil, Canderal, Diyet_tat, Sanpa isimleriyle, tablet ya toz halde satılıyor.

_Aspartam diğer tatlandırıcılara göre vücuda daha uyumlu görünen bir tatlandırıcı dediniz. Peki aspartamın zararsız mı?

Saime K: Aspartam , doğuştan olan bir genetik hastalık için çok tehlikelidir.

_Hangi hastalık?

Saime K: Aspartamı oluşturan iki amino asitten birisi olan fenilalanin  vücutta kullanılabilmesi için vücutta doğal olarak fenilhidroksilaz enziminin salgılanması gerekir. Bazı insanlarda  bu enzim doğuştan bulunmaz. Bu genetik hastalığın adı fenilketonüri(PKU) dir.

_ Peki bu enzimin vücutta bulunup bulunmadığı nasıl anlaşılır?

Saime K.  Tüm dünyada ve ülkemizde yeni doğan bebeğin topuğundan bir damla kan alınır. Bu kanla bu enzimin var olup olmadığı anlaşılır.

_ Siz beni şimdi o kadar geriye götürdünüz ki…  Kızım doğduğunda topuğundan kan alırlarken izlemiştim; üzülerek seyretmiştim. Sonra bana bir sorun olmadığını söylemişlerdi. O zaman bunu ne için yaptıklarını anlayamamıştım.

Saime K: Yeni doğan bebekten kan alınıp bu enzimin olup olmadığı araştırılır.

_ Eğer  bu enzim yoksa ne gibi sorunlar ortaya çıkar?

Saime K:  Eğer bu enzim yani fenilhidroksilaz enzimi yoksa veya yetersiz salgılanıyorsa o zaman içinde fenilalanin amino asidi bulunan yiyecekler bebeğe asla verilmez.  Bebek özel mamalarla beslenir.

_ Bu oldukça ciddi bir durum. Bu enzimden yoksun olan bebekler  içinde fenilalanin olan mamalarla beslenirse ne olur?

Saime K: Fenilalanin aminoasidi merkezi sinir sistemi üzerinde birikerek kalıcı hasarlara sebep olur. Normal dünyaya gelen bebek beyin fonksiyonlarını yitirerek hayatına devam etmek zorunda kalır. Bu durumun geri dönüşü söz konusu değildir.

_ Ooo bu ne korkunç bir durum. Genetik hastalığı olduğu bilinmeyen,  sağlıklı bir bebek dünyaya geldiği halde hayatına belkide engelli olarak devam edecek…

Saime K: Evet. Bir yandan bebeğin büyümesi için proteine ihtiyaç var bir yandan da bir yandan da proteinden zengin besinlerin içinde fenilalanin amino asidi doğal olarak bulunuyor.

_ Bu nasıl olacak bebek  ihtiyacı olan proteini nasıl alacak o zaman ? Bu konu ayrı bir röportaj konusu .

_ Aspartamın sebep olduğu başka hastalıklar var mı?

Saime K: Son yıllarda yaygınlaşan migren vb. hastalıkların aspartam gibi tatlandırcılardan kaynaklandığı iddia edilmektedir.

_ Yasada bunların yeri nedir? Bir sınırlama yasak varmı?

Saime K: bebek şurupları, ilaçlar vb. diyet olmayan ürünlerde bu tatlandırıcıların kullanılması yasaktır. Etiketlerde belirtilmesi gerekir. Fakat etiketlerde ismi belirtilse bile miktar belirtilmemektedir. Gıdalara belli miktarda katılması gerekir.   Bu konuda  yeterince denetim yapıldığının söylemek çok zordur,çok güçlü bir denetim mekanizmasına ihtiyaç vardır.

_Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim:

Röportaj: Semra Şener