Türk Kozmolojisinde Ejderhalar
“Kozmos, kainat, her şeyi kapsayan ve sınırsız” gibi anlamlarda kullandığımız evren sözcüğünün etimolojik kökeni aslında ejderha figürüne dayanmaktadır. Türkler, ejderhaların bu evreni, evirdiklerine, döndürdüklerine ve dönüştürdüklerine inanırlardı. Türklerde ejderhalar Gök Ejder, Yer Ejder ve Su Ejder olarak ayrı ayrı kategorize edilmiştir. Göktürkler’den kalan ve Orta Asya’da bulunan birçok antik heykel, silah, süs eşyası vs.’de ejder kabartmalarına rastlanır. Türkler için ejderhalar çok önemli bir sembol olarak kullanılmıştır. Ejderha motiflerini birçok günlük veya sanatsal eşyaya işlemişlerdir. Bazı farklı görünüme sahip Ejderhalar Büke, Sarkan, Yelbeğen olarak da adlandırılmıştır.
Eski Moğollar da ejderhalara boynuz manasına gelen Ebher derlermiş ve bu da ejderhaların boynuzlara sahip olduğu inanışından kaynaklanmaktaymış. Genel olarak ejderhalar iyi canlılar olarak kabul edilirmiş fakat, Türklerin Orta Asya’dan ayrılmasından ve Anadolu’ya yerleşmesinden sonra, bu değişmiş ve Avrupa’nın kötü, kanatlı ve ateş püskürten ejderha algısı ile yer değiştirmiş .Osmanlı’dan kalan ve kanatlı ve kötücül ejder motifli süslemeleri günümüz Türkiye’sinde hala görebilmekteyiz.
Aslında şunu söylebiliriz ki, eski Türklerin ve tüm orta Asya halkaların ejderha algısı Çin kültür ile ilgilidir. 5000 senelik bir medeniyete sahip Çin kültürü için ejderha (Long) vazgeçilmez bir ögedir. Hatta bir efsaneye göre bazı Çinliler kendilerini Long de Chuan Ren’in (bir ejderha) soyundan geldiklerine inanırlar. Çin ejderhaları dört ayaklıdır ve uzun kertenkeleye benzeyen uzun vücutları vardır. Ayrıca ejderhaların boynuzlara sahip büyük kafaları vardır. Vücutları ise balıklarda olduğu gibi pullar ile kaplıdır. Bu pulların sayısı 117’dir ve 81’i Yang(positif) ve 36’sı Yingdir (negatifdir). Bunlar ile ejderhalar sihir yaparlar. 81 pulu ile güzel şeyler yapabilirken 36 Ying pulları ise yok edici bir şiddet kullanabilir.
Çin’de ayrıca ejderhanın 9 oğlundan söz edilir. Bunlar; Qiu Niu, Ya Zi, Chao Feng, Pu Nao, Suan Ni, Ba Xia, Bi An, Bi Xi, und Chi Wen. Her biri değişik ve mistik bir görünüme sahiptir. Ejderhalar tüm Orta Asya kültüründe daima hayranlık uyandırmış ve efsanelere konu olmuştur.