İfade Edici Dil  (ELD) Problemi Olan Çocukların Eğitimi

Geç konuşan  veya konuşmada zorluk çeken çocukların sorunu çoğunlukla biyolojiktir. Ağız-motor bozukluklar, orta kulak iltihabından kaynaklanan duyma problemleri, genetik problemler ifade edici konuşma sorununa sebep olabilir. Çocuklar jest mimik ve sözel olmayan şekilde iletişim ihtiyacını gidermeye çalışır. Ebeveynler de çocuğu anladıkları için bu ihtiyaca karşılık verirler. Çocuk 30 aylık olduğunda çıkardığı sesler öyle gelişir ki konuşmaya gerek kalmaz ve  daha sonra ise ağlama, sızlama ve uygunsuz davranışlar gibi davranış bozuklukları ortaya çıkar. Ebeveynler de çocuklarına yönelik adeta yeni bir dil geliştirir. Böylece çocuklar kendilerinden daha küçük çocuklar gibi bir dil geliştirirler.

2 yaş çocuğunun dil öğrenmesi için günlük yaşantısının yanısıra destekleyici bir program yarar sağlayabilir. Huntley, Holt, Butterfill ve Latham (1988) gibi araştırmacılar ev merkezli bir yöntemle ebeveynlere  7 görevi içeren eğitim verdiler. Bu yöntemde çocukla doğrudan ilgilenilmedi. Ebeveynlerden anneye haftada 2 kez yarım saatlik eğitimler verildi. Her seansta anneye çeşitli görevler verildi. Her seansta bir önceki görevler ve sonuçları tartışıldı. Eğitmen çocuk, anne de kendisi olarak olaylar dramatize edildi. Anneye dönütler sunularak tutarlı sonuçlar alınıncaya kadar çalışıldı.

Anneye verilen eğitim sırasında anneye verilen ödevlerden en önemlisi jest ve mimikle yapılan ifadeyi ses iletişimine döndürmeyi amaçlar. Çocuk konuşmak yerine işaret etme, kafa sallama, ebeveynlerini oraya buraya çekiştirme yoluyla iletişim kurmada başarılıydı. Özellikle ELD sorunlu çocuklar jestlerle iletişimi sesli iletişime tercih etmektedir. Önemli olan çocukları sesli iletişime teşvik etmektir.

ELD  sorunu olan çocuk ve  annesiyle yapılan çalışmaya bir örnek :

Anneyle birlikte çocuğun sevdiği ve sevmediği obje (oyuncak vs) belirlenir. Sevilen ve sevilmeyen objelerden bir çift oluşturulur. Günde bir kaç kez ebeveyn çocuğa seçenek gösterip hangisini tercih ettiğini sorar. Örn: ‘Bu bir araba,  bu da bir blok. Hangisyle oynamak  istersin’ diye sorar. İlk önceleri çocuk eliyle işaret eder. Anne çocuğun istediği şeyin ne olduğunu söyletmeye çalışır. Çocuk yine eliyle işaret eder. Bu kez anne yanlış anlamış gibi çocuğa istemediği objeyi verir. Bu arada  anne çocuğun sızlanma davranışlarını  görmezden gelir. Çocuk istediği objeyi seslendirdiğinde övgüyle cesaretlendirilir.

Anneyle yapılan bir diğer çalışmada Anne çocuğa masal okur ve çocuğa tek kelimelik cevaplar içeren sorular sorar: Örn: Kedi nasıl ses çıkarır?

Yapılan çalışmaların başka  bir aşamasında   anne okuduğu masal kitabının resimlerini gösterip çocuktan ‘Burada ne resimleri var’ ya da ‘Resimde neler oluyor’  gibi açık uçlu sorular sorar. Çocuğun konuşmayı başlatmasından sonra anne daha geniş açıklama yaparak çocuğun söylediklerine katılır çocuğun kendisine katılmasını sağlar.

Yukarıda örneklerini verdiğim anne eğitimin amacı çocuğu sözlü iletişime yönlendirmektir. Kitap çocukların ifade dilini kazanmasında büyük yararlar sağlar .

Okul öncesi ortamlar, çocuğun konuşma becerisini güçlendirmede olumlu etkiler yapar. Özel bir konuşma uzmanıyla yapılacak haftalık terapiler işe yarayabilir.

Sınıf İçindeki İletişim Stratejileri nasıl olmalıdır?

Sınıfta iletişimi ön plana çıkarmak ve kabul edilme duygusu yaratmak,

Önemli sözcükleri vurgulamak,

Basit sözcüklerle konuşmak ,

Bir materyali tanıtmak için ek bilgi vermek,

Anlaşılamayan sözcüklerin üstünde durmak,

Dinleme davranışını geliştirmek,

Bu yolla çocuk öğretmen tarafından anlaşıldığına inanır. Ayrıca konuşma ve  sessiz kalma kuralları da öğretilmelidir.