ATİNA– Türkiye’de hükümetin dini grup ve azınlıklara yönelik gerçekleştirdiği açılımlar, farklı ülkelerde de olumlu gelişmelere vesile oluyor. Sümela Manastırı’nda düzenlenen ayinin ardından Yunanistan yönetimi de Fethiye Camii’nin restorasyonunu gündemine aldı. Yunan basınında bugün yer alan haberlere göre caminin restorasyonuna kısa zaman içinde başlanması planlanıyor.
Yunan basın-yayın organları, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Yunan Başbakan Yorgo Papandreu’dan restore edilmesini istediği Atina Fethiye Camii’nde restore çalışmalarının kısa süre sonra başlanmasının planladığını yazdı. Erdoğan’ın Sümela Manastırı’nda ayin iznine karşılık, Papandreu’nun Fethiye hediyesi ile cevap verdiği değerlendirmesi yapıldı.
Elefterotipia gazetesi, arkeolojik eserler deposu olarak kullanılan Fethiye Camii’nin çok kısa bir süre sonra boşaltılarak, restorasyon için Turizm ve Kültür Bakanlığı’na teslim edilmesinin beklendiğini yazdı. Gazete, “Herkesin şüphe ile baktığı ibadet yapılacak bir mekân için değil, restore edilerek ziyaret edilecek bir anıt için.” vurgusunda bulunmayı da ihmâl etmedi.
Konuya ilişkin bir açıklama yapan Turizm ve Kültür Bakanlığı Genel Sekreteri Lina Mendoni, “Arkeolojik Eserlerin Birleştirilmesi çalışmaları kapsamında antik Atina eserlerinin restorasyonu ile bakımını finanse eden Avrupa Birliği’ne karşı sorumluluğumuz var. Bu bağlamda Osmanlı dönemine ait Fethiye Camii’nin de bakımı yapmak zorundayız.” dedi. Mendoni, Erdoğan’ın talebine kadar unutulan ancak 1998’de gündeme gelen harap durumdaki Fethiye Camii’nin niçin restore edilmediğini ise cevaplandırmadı.
SÜMELA’YA KARŞILIK FETHİYE’NİN RESTORASYONU
Uzun yıllardan bu yana çok ciddi yapısal problemlerle karşı karşı bulunan Fethiye Camii’nin 12 yıl önce restorasyon programı içerisine dahil edildiği ortaya çıktı. Ancak, Osmanlı döneminden kalan en eski eser olma ayrıcalığına sahip Fethiye Camii de, Yunan yetkililerin ihmalkârlığından nasibini almış.
Erdoğan’ın baskıları ve Türkiye’nin Sümela ve Ruhban Okulu’nda yaptığı dini açılımlar, Yunan Kültür Bakanlığı’nı hem de ekonomik krizin etkili olduğu bir dönemde adım atmak zorunda bıraktı. Gazeteler, Kültür Bakanlığı yetkililerinin bile AB’den değil de, kamu kaynaklarından Fethiye Camii içerisinde tutulan ve arkeolojik eserlerin bulunduğu 500 kasanın boşaltılması için kaynak ayrılmasına çok şaşırdıklarını yazdı. Cami boşaltıldıktan sonra restorasyon için çalışma yapılması öngörülüyor.
Ancak restorasyonun ne zaman başlayacağı tam olarak bilinmiyor. Kültür Bakanlığı’nın restorasyon işini, 2013 yılına kadar AB’den Yunanistan’a gelecek yardım programı içerisine dahil etmek istediği ifade ediliyor. Bu, restorasyonun bir süre daha gecikeceği endişelerine de yol açıyor. Elefterotipia gazetesi, Fethiye Camii’nin restorasyonuna karar verilmesini, Erdoğan’ın Ağustos ayında Sümela’da ayin yapılmasına izin vermesine karşılık Papandreu’nun bir hediyesi olarak yorumladı.
12 YILDIR BEKLEYEN RESTORASYON
Fethiye Camii’nin restorasyon hikayesinin geçmişi 1998’e dayanıyor. O dönemde Roma Agora’sının içerisinde kalan caminin restore edilerek ziyarete açılacağı duyurulmuştu. Dosya olduğu gibi kaldı. Buna en çok sevinenler ise Fethiye Cami girişine masalarını yığan restoran sahipleri ile lokantalardan kaptıkları yemekleri son cemaat mahallinde yiyen kediler oldu.
Son 3-4 haftadan bu yana Fethiye Cami’nde kasalar içinde muhafaza edilen çok önemli arkeolojik eserler, bir başka depoya taşınıyor. Bu çalışmaların 15 Ekim’e kadar tamamlanması planlanıyor. Yunanistan, son dönemde AB fonlarından sağlanan kaynaklarla yaklaşık 40 cami, 17 hamam ve 4 bedestenin bakımını yaptı. Daha başka Osmanlı eserleri de elden geçirildi.
FETHİYE CAMİİ
Atina Fethiye Camii, 1458 yılında Fatih Sultan Mehmet’in şehri fethetmesinin anısına inşa edilmiş. Fethiye, Akropolis eteklerindeki eski şehir diye anılan Plaka mahallesinde bulunuyor. Fethiye Camii’ne yaklaşık 300 metre uzaklıkta bulunan diğer Osmanlı camii Mustafa Ağa (Voyvoda) ise seramik müzesi olarak hizmet veriyor.
Atina’nın Osmanlıların elinden çıkmasından sonra Fethiye Camii, önce okul olmak üzere değişik amaçlar için kullanılmış. Bir dönem şehrin hapishanesi olarak hizmet veren cami, kışla mekânı da olmuş. 1890 yılından önce un anbarı, 1935 yılına kadar ise uzun yıllar ordu ekmek fırını olarak hizmet vermiş.
Dış duvarları sağlam görünen Fethiye Camii’nin 5 kubbeden oluşan son cemaat yeri için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Depremler ve bakımsızlık nedeniyle son cemaat yerindeki kubbe ve duvarlarda büyük çatlaklar oluşmuş. Son cemaat yeri, yıkılmaması için çelik konstrüksiyonlarla ayakta tutulmaya çalışıyor.
Kubbelerinin çökmemesi için de ahşap dayanaklar koyulduğu dikkat çekiyor. Son cemaat yerinin sağ ve solunda bulunan mihraplar da çatlaklardan nasibini almış. Kilitli olduğu için tespit edilemese bile, benzer çatlakların ana kubbe ve onu destekleyen 4 yarım kubbede de bulunduğu tahmin ediliyor. Nitekim çatısından yağmur sularının sızması nedeniyle yer yer yosunlar ve izler oluşmuş.
Kiremitle örtülü çatısı ve kubbelerinde ağaçlar çıkmış. Fethiye Camii’nin 1935 yılında yıktırılmak istendiği ancak Türk hükümetinin yaptığı girişimler nedeniyle bundan vazgeçildiği iddia ediliyor. Minaresinin ise sadece temel duvarları ve birkaç basamağı bulunuyor. Fethiye Camii’nin dış duvarlarına dayalı çok sayıda Osmanlı mezar taşı bulunuyor.
